ترمینولوژی تحلیلی فیلم‌نامه

ترمینولوژی (علمِ اِصطلاح‌شناسی) دانشی است که به مطالعه‌ی گروهی از «واژه‌های تخصصی» یا «معانی تخصصی» در یک حوزه‌ی مشخص و نیز نحوه‌ی استفاده از آن‌ها اشاره دارد. ترمینولوژی برخلاف «فرهنگ‌نویسی» که تنها واژه‌ها و معنا/معناهای آن واژه‌ها را می‌کاود، مطالعه‌ی «مفاهیم»، «نظام‌های مفهومی»، و «اصطلاحات» را در دستور کار خود قرار می‌دهد. با این توضیح، کتاب «ترمینولوژی تحلیلی فیلم‌نامه‌نویسی» چنان‌که از نام آن نیز برمی‌آید می‌کوشد تا نظام معنایی واحدی از اصطلات تخصصی فیلم‌نامه‌نویسی به دست بدهد. اهمیت ترمینولوژی از این بابت است تا با یکپارچگی مفاهیم در جریان مطالعه و ترجمه از تشتت و گمراهی جلوگیری کند. شهبازی که علاوه بر فیلم‌سازی سال‌ها به‌صورت ویژه بر روی مطالعات فیلم‌نامه کار می‌کند، در این کتاب ابتدا مفاهیم تخصصی فیلم‌نامه‌نویسی را از منظر نظریه‌پردازان مختلف پیش می‌کشد و سپس می‌کوشد تا با توجه به امکانات زبانی و کاربردی در سینما، تعریفی واحد از آن‌ها ارائه ‌دهد.

در عین حال نویسنده پروژه‌اش را به اجماع‌سازی بر سر مفاهیم مختلف محدود نمی‌کند و هدفش را ایجاد نوعی چالش در حکم مقدمه‌ای برای ساختن «گفتمان‌ فیلم‌نامه» معرفی می‌کند. برای او خلق یک ترمینولوژی واحد نه تنها محتاج ترجمه، بلکه اساساً نیازمند تألیف است. چرا که در تألیف علاوه بر خلق واژه یا معادل‌سازی‌های مشابه از زبان بیگانه، باید واژه به مفهوم بدل شود... این کتاب پیش از هرچیز در واکنش به یک معضل عمومی در سینمای ایران نوشته شده ‌است؛ سینمایی که تقریباً همه بر سرِ «مسئله‌ی فیلم‌نامه» در آن متفق‌القول‌اند. شهبازی پرسشی را مطرح کرده که پاسخ دادن به آن چندان هم ساده نیست: آیا در حوزه‌ی فیلم‌نامه می‌توانیم دارای ترمینولوژی واحد باشیم؟ این ترمینولوژی تا چه اندازه می‌تواند قانع‌کننده و کاربردی باشد؟