زیباشناسی عکاسی

همۀ ما دست کم یکبار دکمه‌ی شاتری را فشرده‌ایم یا با دوربینِ گوشی‌مان از جهان عکس برداشته‌ایم. اما وقتی عکس می‌گیریم دقیقاً چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا ما واقعیت جهان را بی‌کم‌وکاست ضبط می‌کنیم؟ پاسخ فرانسوا سولاژ استاد رشته‌ی زیبایی‌شناسی عکاسی در دانشگاه پاریس هشت و نویسنده‌ی کتاب «زیبا‌شناسی عکاسی» به این پرسش اساسی، یک «نه»‌ی بزرگ است. او معتقد است، عکاسی نه تنها نمی‌تواند واقعیت را به چنگ آورد، بلکه حتی ساده‌اندیشی است اگر از آن چنین توقعی داشته باشیم. ایده‌ی اصلی کتاب سولاژ این است که رسالت مهم عکاسی نه بازنمایی واقعیت، بلکه به پرسش کشیدن، نقد و دخالت در آن است. او عکاسی را نه صرفاً ثبت مکان‌ها و افراد، بلکه یک زبان هنری می‌داند که می‌تواند احساسات، افکار و مفاهیم پیچیده را منتقل کند. اما در عین حال برای ورود به جهان هر عکس و جست‌وجو در لایه‌های متعدد آن باید به عناصر بصری، تکنیک‌های عکاسی و جنبه‌های فنی این هنر توجه کرد. اما شاید چیزی که کتاب سولاژ را از نظایر دیگرش در مطالعات عکاسی جدا می‌کند تاکید او بر  زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی خاستگاه عکس است.

کتاب بر پایه‌ی سه سوال بنیادی شکل گرفته است: تماشای عکس‌ها چه فایده‌ای به حال‌مان دارد؟ از چه چیزهایی عکس می‌گیریم و اصلا چرا باید عکس بگیریم؟ پرسش «از چه چیزهایی عکس می‌گیریم؟» پای فلسفه را در میان می‌کشد و بحث قدیمی واقعیت را از نو به جریان می‌اندازد. رویکرد سولاژ ترکیبی از تحلیل‌های نظری و بررسی‌های عملی است. او با استفاده از نمونه‌های فراوانِ آثار عکاسان مشهور، مفاهیم پیچیده را با زبانی همه‌فهم توضیح می‌دهد. از ویژگی‌های دیگر کتاب، تاکید بر اهمیت نگاه شخصی عکاس است.

در مقدمه‌ی مترجم از آغاز این کتاب می‌‌خوانیم: «اثر عکاسانه یقین‌ها را می‌‌زداید، تردید می‌آفریند، به حیرت می‌افکند، حساسیت برمی‌انگیزد، هشیار می‌کند و غنا می‌بخشد. بنابراین عکاسی دعوتی است به اندیشیدن. اندیشیدن به خود، دیگری و جهان. فیلسوفان و زیباشناسان به نسبت سایر هنرها درباره‌ی عکاسی کمتر نوشته‌اند و چه‌بسا این کتاب به همین سبب اثری منحصر به‌فرد باشد؛ زیرا هم به کار عکاسان می‌آید و هم مخاطبان آثار عکاسی.»