سرچشمه‌های فرم معماری

یک معمار ایده‌هایش را از کجا می‌آورد؟ این ایده‌ها چگونه تولید می‌شوند؟ چه چیزهایی بر شکل‌گیری آن‌ها اثر گذاشته؟ و در نهایت از چه چیزی نشئت گرفته‌اند؟ این‌ها سوال‌هایی است که مارک گلرنتر در سرچشمه‌های فرم معماری می‌کوشد به آن‌ها پاسخ بدهد... معنای واقعی معماری را باید در ریشه‌ی یونانی‌اش جست‌وجو کرد؛ چرا که این ساختنی معمولی نیست، ساختنی هدایت‌شده است. به همین دلیل طرح اولیه در معماری اهمیتی دوچندان دارد و بسیاری کنجکاوند بدانند که ایده‌های طراحی معماران از کجا می‌آید؟

اما معمار هم در وهله‌ی اول صاحب مجموعه‌ای از داده‌هاست؛ داده‌هایی که گاه درهم‌وبرهم به نظر می‌رسند و در عین‌حال هدفی دارد که می‌خواهد به آن برسد و نیازمند پیش‌فرض‌هایی است که در ابتدا روشن نیستند. دست به طراحی می‌برد و هم‌زمان چیزی تازه خلق می‌کند که هیچ شباهتی به آن داده‌های درهم‌وبرهم ندارد. آن‌چه روی کاغذ می‌آورد پیشنهاد تازه و جذابی است برای فرم یک ساختمان. پرسش اصلی این است که آن ایده‌ی اولیه چگونه شکل گرفته؟ و چه چیزهایی روی شکل آن اثر گذاشته‌اند؟ از این نظر فرقی بین معماری و باقی فرم‌های هنری نیست. هنرمندان همیشه در معرض پرسش دیگران‌اند و ذهن خودشان هم مدام پرسش‌های تازه‌ای را پیش رویشان می‌گذارد. معماران هم همیشه در معرض این پرسش‌اند که آنچه طراحی می‌کنند و می‌سازند چه نسبتی با زمانه‌شان دارد و چه نسبتی با مکانی دارد که طرح‌شان باید آن‌جا عملی شود.

گِلِرنتر دامنه‌ی مفهوم تئوری طراحی را بسیار گسترده و وسیع برمی‌شمرد و موضوعات گوناگونی را در آن دخیل می‌داند. بااین‌حال خاطرنشان می‌کند که اساسی‌ترینِ این موضوعات، فرم است. او می‌خواهد با دنبال کردن یک مسیر تاریخی، به مخاطبانش نشان دهد که چطور در هر دوره‌ای از تاریخ، فرم بازتاب‌دهنده‌ی دیدگاه‌های فلسفی و باورهای کیهان‌شناختی حاکم بر آن عصر بوده است.

«سرچشمه‌های فرم معماری»، تاریخ انتقادی تئوری طراحی به جست‌وجوی چیزهایی برآمده که آن‌ها را سرچشمه‌های فرم معماری می‌دانند. نظریه‌های گوناگون را طرح کرده و یک‌به‌یک آن‌ها را بررسی می‌کند و در عین حال آن‌ها را در بستر بزرگ‌تر فلسفه‌ی غرب می‌سنجد؛ چرا که معتقد است نظریه‌پردازان نظریه‌شان را در خلأ تولید نکرده‌اند.