فن تحلیل فیلم: همراه با بررسی نمابه‌نمای فیلم‌های «ماجرا» و «سایه‌ی یک شک»

وقتی از تحلیل یا آنالیز یک فیلم حرف می‌زنیم دقیقاً از چه حرف می‌زنیم؟ تفاوت تحلیل فیلم با نقد یا ریویوی فیلم چیست؟ بسیاری از این عبارت‌ها استفاده می‌کنند اما ممکن است آن‌ها را به اشتباه در جای یکدیگر به‌کار ببرند. تحلیل فیلم که معمولا در قالب یک تک‌نگاری ارائه می‌شود برخلاف نقد یا ریویو نمی‌خواهد و نمی‌تواند که خودش را به چند سکانس یا ایده در فیلم محدود کند. این فرم مطالعاتی تلاش می‌کند تا کلیدی‌ترین و تعیین‌کننده‌ترین نماهای فیلم را از منظر تماتیک و زیبایی‌شناختی به بررسی بگذارد و از این گذر زمینه‌های فیلم را به یکدیگر متصل کند. کتاب فن تحلیل فیلم نوشته‌ی روبرت صافاریان در جستجوی ایده‌هایی برای چارچوب بخشیدن به این‌گونه مواجهات است. او پس از برشمردن تفاوت‌‌های این گونه‌ی نوشتار سینمایی با نقد فیلم مطبوعاتی و نظایر آن، به تحلیل فیلم ماجرای آنتونیونی می‌پردازد. او در تحلیل خود تلاش می‌کند تا همه‌ی جوانب فیلم را در نظر بگیرد. از شرایط سیاسی و اجتماعی زمان فیلم تا خلاصه‌ی داستان و درآمد و شیوه‌های روایت، سبک فیلم، تحلیل نما به نما و همچنین تفسیر و تحلیل تماتیک آن. این چشم‌انداز گسترده و متکثر به فیلم باعث می‌شود تا کارکرد آن به مثابه‌ی یک سیستم زنده و پویا نیز بهتر درک شود. اما صافاریان در ادامه به سراغ فیلمی از هیچکاک (سایه‌ی یک شک) می‌رود که اگرچه از دوره‌ی دیگری از سینما می‌آید و حساسیت‌هایی متفاوت می‌طلبد، اما همچنان در چارچوب دستگاه تحلیل فیلم جای می‌گیرد و نتایجش را می‌توان به چشم دید.

تک‌‌نگاري‌‌هاي تحليل فيلم ابزار کار دانشجويان سينماست و همچنین به کار آن‌هایی می‌آید که می‌خواهند به فیلم‌ها دقیق‌تر نگاه کند. واضح است که فیلمسازها از علاقه‌مندان جدی مطالعه‌ی تحلیل فیلم‌اند. تحلیل فیلم کلی و بدون استدلال نمی‌تواند سخن بگوید و در آن جایی برای اظهار سلیقه‌های شخصی و ایده‌های ذوقی نیست. ظهور این فرم در حقیقت پاسخی بود به نوشتار ژورنالیسیتی و مواجهات غالباً شخصی.