سینمای ناصر تقوایی

اهمیت دوربین و کاربرد صحیح لنز، ریتم مونتاژ درست و مکث‌های کافی میان دیالوگ‌ها، همگِنی و هم‌نوایی تصاویر، عدم پیروی از قالب سبکی خاص یا تحمیل بازمایه‌های تألیفی، میزانسنی و بسیاری مؤلفه‌های دیگر، از تقوایی فیلمسازی مؤلف و داستان‌گویی قهار ساخته است. او حتی در فیلم‌های نه چندان موفقش نیز این قاعده را رعایت کرده. در کمتر صحنه‌ای از فیلم او شلختگی به چشم می‌خورد یا نظم تداومی به هم می‌‎ریزد. اعتبار زیبایی‌شناختی آثارش در فهم میزانسن نامحسوس و شناخت «دکلماسیون و ریتم طبیعی تصاویر» کارنامۀ او را در کنار دستاوردهای ابراهیم گلستان، محمدرضا اصلانی، و سهراب شهید ثالث می‌نشاند.

کتاب «سینمای ناصر تقوایی» نوشته‌ی سعید عقیقی و رضا غیاث سفری است به جهان سینمایی یکی از مهم‌ترین فیلمسازهای معاصر که استعدادش در بهترین سال‌های شکوفایی‌اش چنان‌که باید قدر ندید و بیشترِ عمرش را در جدال با سانسور و سرمایه‌سالاری و کج‌فهمی سپری کرد. نویسندگان کوشیده‌اند با توجه به مؤلفه‌های برجسته‌ی سینمای این هنرمند، فیلم‌های او را با طرح ایده‌هایی جدید بخوانند و به بررسی بگذارند. کتاب حاضر برخلاف نمونه‌های رایج، دسته‌بندی‌اش را اتفاقاً نه بر پایه‌ی مضامین فیلم‌ها، بلکه بر یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سبکی سینمای تقوایی یعنی میزانسن بنا گذاشته است. همان چیزی که خود فیلمساز نیز در آثارش بر آن تاکید داشته و به همین خاطر هنوز در چشم اهل نظر مؤلفی حقیقی باقی مانده است.

این کتاب که محصول مشترک دو نویسنده با شیوه‌های متفاوت است در سه بخش اصلی تدوین شده است. «فراسوی اقتباس، فیلم‌های مستند، دایی جان ناپلئون و کشتی یونانی» نوشته‌ی سعید عقیقی و «آرامش در حضور دیگران، صادق کُرده، نفرین، ای ایران و کاغذ بی‌خط» نوشته‌ی رضا غیاث و «ناخدا خورشید و رهایی» اثری مشترک از این دو نویسنده. نویسندگان کتاب اگرچه در  فصل «ناخدا خورشید و رهایی» به نوعی کار مشترک رسیده‌اند، اما بنا را نه بر نوعی توافق همه‌جانبه که بر مراعات تفاوت‌های موجود در دو رویکرد خود گذاشته‌اند. بنابراین، خواننده ممکن است با روش‌های متفاوتی در تحلیل فیلم مواجه شود که پیشاپیش با آگاهی و انتخاب نویسندگان همراه بوده است.