سینمای لارس‌فون‌ تری‌یه: شکستن امواج

عده‌ای او را نابغه‌ای می‌دانند که هر فیلمش در حکم حادثه‌ای سینما را تکان می‌دهد و از دیگرسو گروهی نیز معتقدند که او چیزی نیست جز یک شیاد که با ایده‌هایش تلاش می‌کند مخاطبانش را مقهور کند. کتاب «شکستن امواج» درباره‌ی سینمای لارس فون‌تری‌یه است، یکی از شاخص‌ترین و رادیکال‌ترین چهره‌های سینمای مدرن اروپا که با شخصیت و فیلم‌هایش همیشه محل بحث و نزاع سینمادوستان بوده است.

 کارولین باینبریج، نویسندۀ کتاب اما در نقطه‌ای فراسوی این نزاع تاریخی، تلاش می‌کند تا با تأمل در سینمای فیلمساز، بر سهم قابل توجه او در سینمای بیست سال گذشته‌ی اروپا گواهی دهد. او خواننده‌ی کتاب را با پرسش‌هایی مواجه می‌کند که عموماً پیرامون سینمای فون‌تری‌یه پرسه می‌زنند و او را به موضوعی دشوار و دردسرساز برای بحث تبدیل کرده است. باینبریج استدلال می‌کند که این موانع، بخش جدایی‌ناپذیر تجربه‌ی سینماتیکی هستند که فون‌تری‌یه، آگاهانه بر آن‌ها دست گذاشته است. کتاب با تجزیه و تحلیل موشکافانه‌ی مفاهیم سینمای فون‌تری‌یه، به همراه خطابه‌های او درباره‌ی مفاهیمی چون «اصالت» و «برساخته»، به تدریج درست مثل سینمای رادیکال فون‌تری‌یه، مخاطب را به جهت‌گیری‌های اخلاقی سوق می‌دهد.

«شکسن امواج» با طرح مسئله‌ی اصیل و ساختگی و تضاد بین آن‌ها، در چهار بخش و یک بخش نهایی، به سراغ مهم‌ترین آثار سینمایی لارس فون‌تری‌یه می‌رود. فصل ابتدایی، ترسیم کلی‌ای از چهره‌ی فون‌تری‌یه در سینمای معاصر و خاستگاه‌های سینمای او و علایقی است که زیبایی‌شناسی منحصربه‌فردش را شکل داده‌ است. در بخش اول، سه‌گانه‌ی اروپا تحلیل می‌شود که نقطه‌ی پرتاب فون‌تری‌یه به درون سینما بود. «عنصر جنایت»، «اپیدمیک» و «اروپا» حاکی از دلبستگی عمیق اوست به سنت سینمای اکسپرسیونیسم آلمان، چه از نظر مضمونی و چه از نظر تکنیکی. اما بخش دوم کتاب، خوانشی است از مجموعه‌ی تلویزیونی او به نام «قلمرو» که در آن بیشتر از قبل به شکستن قواعد و ساخت بیانی جدید نزدیک شد: ترکیبی از عناصر فیلم‌های هنری اروپا و عناصر عامه‌پسند تلویزیونی. بخش بعدی نیز به چشم‌اندازی جدید از سینمای اروپا می‌پردازد: دگما ۹۵. سپس نوبت به بررسی آثار معاصر فون‌تریه و رابطه‌اش با سیاست و الگوهای جهانی جدید و نظریه‌های فلسفی-اخلاقی می‌رسد. کتاب با گفتگوی فون‌تری‌یه و دو مقاله‌ی دیگر درباره‌ی مهم‌‌ترین فیلمش -به زعم خود او- «ضدمسیح» پایان می‌گیرد.

کتاب «شکستن امواج» مطالعه‌ای است که سعی می‌کند مابین فیلم‌ها، فیلمساز و تماشاگر پل بزند و الهام‌بخش بازبینی‌های بیشتر و بازنگری‌های نو در کار او باشد. این کتاب دعوتی است برای تماشاگر تا سینمای فون‌تری‌یه را در آغوش بگیرد و از نو به احساسات شدید آن فکر کند.