مالیخولیای زمان: سیری در سینمای آلکساندر ساکوروف

پس از آندری تارکوفسکی، بسیاری از منتقدان او را مهم‌ترین فیلم‌ساز زنده‌ی سینمای روسیه می‌دانند. یکی از آخرین فیگورهایی که «هنر والا» را نمایندگی می‌کند و در کارنامه‌اش با موتیف‌هایی چون تاریخ، قدرت، حافظه، خویشاوندی، مرگ، روح بشر و مسئولیت هنرمند درگیر شده است: آلکساندر ساکوروف. اما سینمای او در کنار جذابیت‌های مضمونی و بصری‌ فراوانش شامل پیچیدگی‌های متکثری نیز هست که دریافت و تفسیر آثارش را با چالش‌هایی روبرو کرده است. مالیخولیای زمان با عنوان فرعیِ «سیری در سینمای آلکساندر ساکوروف» نخستین تلاش برای شناخت دقیق و درست کارنامه‌ی ساکوروف به زبان فارسی است؛ فیلم‌سازی که در ایران او را عموماً با تجربه‌ی شگفت‌انگیز «کشتی روسی» به یاد می‌آورند؛ تجربه‌ی منحصربه‌فردی در روایت تاریخ یک سرزمین از خلال حرکت در یک موزه، آن هم به شیوه‌ای پیوسته و بدون انقطاع .

بخش اول کتاب ترجمه‌ی تمام و کمال کتابی درباره‌ی همین کشتی روسی است که پس زمینه و جزئیات اثر را به‌دقت بررسی کرده و تصویر کاملی از این فیلم را پیشِ روی خوانندگانش می‌گذارد. اما در بخش دوم کتاب جستارهایی آمده درباره‌ی جنبه‌های گوناگون و متفاوتی از سینمای ساکوروف که هیچ بعید نیست خواننده پیش از این با آن‌ها روبه‌رو نشده باشد؛ از جمله درباره‌ی فیلم‌های پرتره‌ی ساکوروف که به شیوه‌ی مخصوص خودش ساخته شده‌اند. همچنین بخش پایانی کتاب گفت‌وگوی پل شریدر، فیلمنامه‌نویس و کارگردان سرشناس امریکایی‌ست با ساکوروف که از زندگی شخصی فیلم‌ساز شروع می‌شود و در ادامه به جنبه‌های گوناگون کارنامه‌ی او و حتی شیوه‌ی فیلم‌سازی‌اش می‌رسد. در این گفت‌وگوی خواندنی فیلم‌سازی از غرب و شرق درباره‌ی نوع نگاه‌شان به سینما می‌گویند و شریدر، که در سال‌های دور کتاب سینمای استعلایی را نوشته، بر این باور است سینمای ساکوروف را می‌شود در رده‌ی فیلم‌سازانی چون ازو، برسون و درایر جای داد.