کارگاه‌ها

کافی است نگاهی به کارنامه‌ی ژان کلود کاری‌یر بیندازیم، آن‌وقت بخش بزرگی از تاریخ سینما را در آن خواهیم دید. او همکار بونوئل بود و برای گدار فیلمنامه نوشت. از فیلیپ گرل تا وایدا، از شلوندورف تا لویی مال، از سائورا تا اوشیما، از فرری تا کافمن، از بروک و فورمن تا جانتان گلیزر برای تصویرهایشان، به کلمات او چشم دوخته‌اند. از سوی دیگر اگر از دریچه‌ی اقتباس به دستاوردهای فیلمنامه‌نویسی نگاه کنیم، کمتر نامی را بتوان در تاریخ سینما نظیر او یافت. او گنجینه‌ای از تجربه‌های متکثر بود که می‌توانست برای هر شیفته‌ی نوشتن و ساختن در سینما الهام‌بخش باشد. کتاب «کارگاه‌ها» عرصه‌ی انتقال این تجربه‌هاست. کتابی ناظر بر کارنامه‌ی پربار او با مرور همکاری‌ها و تجربه‌‌های کاری‌اش در بیش از ۶ دهه کار مستمر. این کتاب همچنین درسگفتارهایی از او را نیز در خود جای داده. کاری‌یر در این اثر درباره‌ی بسیاری از فیلم‌نامه‌ها و نمایشنامه‌های خود مثل «شبح آزادی»، «طبل حلبی»،‌ «مهاباراتا» و… نوشته و با خاطره‌ی هنرمندانی همچون «بونوئل»، «ژاک تاتی»، «پیتر بروک»، «فیلیپ کافمن»، «عباس کیارستمی» و دیگران از چگونگی همکاری‌اش با آن‌ها و چالش‌هایش گفته است.

از وجوه ممیزه‌ی این کتاب نسبت به نظایر دیگرش این‌که کاری‌یر نه با زبان تئوری بلکه لحنی راحت و صمیمی می‌کوشد تا از گذر انتقال تجربه‌هایش بزرگترین درس‌ها را به فیلم‌نامه‌نویسان جوان بدهد. از این روست که زبان کتاب بیش‌تر حول خاطره و روایت می‌چرخد تا کلاس درس با شیوه‌های معمول آن. زبان بی‌پیرایه‌ی او نیز این رویکرد را مضاعف کرده است. او در مقام یکی از ماندگارترین فیلم‌نامه‌نویسان تاریخ چنان بی‌پرده از شکست‌هایش می‌گوید که گویی بدون آن‌ها موفقیتش ممکن نبوده است. کارگاه‌ها همان‌طور که از اسمش نیز برمی‌آید قرار است تا همچون یک کارگاه تمام و کمال آموزشی،‌ نکات تازه و درخوری را برای دوست‌داران هنرهای نمایشی و سینما ارائه کند. این کتاب با مقدمه‌ی اختصاصی نویسنده‌اش در ایران منتشر شده است.

در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «ژان لوک گدار یک سال از من بزرگ‌تر است. بعد از مرگ ژاک ریوت، ما در زمره‌ی انگشت‌شمارِ آدم‌های زنده‌ی نسل موج نو هستیم؛ من و گداری که پرچم‌دار موج نو بود، هرچند خودش این عنوان را قبول نداشت و عامدانه آن را در اختیار تروفو قرار می‌داد. به هر حال از موقعی که «از نفس افتاده» در سال ۱۹۶۰ اکران شد، بدیهی بود که سینما یا دست‌کم سینمای ما دیگر هیچ‌وقت مثل قبل نخواهد شد؛ و ژان لوک گدار، طی بیش از پنجاه سال پیشتاز بوده، البته بدون تکبر، نه بدون دست‌انداز.»