مماس با اثر: نقد یازده اثر معماری معاصر ایران

تردیدی نیست که معماری در شمار هنرهایی است که نسبت نزدیکی با زندگی مردمان دارد. هر کسی که زیر سقف و سرپناهی زندگی می‌کند، یا سرگرم کاری است، در طول روز با بنایی که پناهش داده مراوده دارد. این‌گونه است که معماری یکی از معدود هنرهای قابل‌لمس در زندگی ماست، اما کم پیش می‌آید که درباره‌اش فکر کنیم یا بخوانیم. مهم‌ترین پروژه‌های معماران نسل‌های قبل نتیجه‌ی کنار هم نشستن ایده‌های خلاقانه‌ی هر معمار و شرایط پیش‌روی او هستند.

کتاب «مماس با اثر» یازده نقد درباره‌ی یازده پروژه از آثار ساخته‌شده‌ی معماری ایران است که در سال ۱۳۹۵ در جایزه‌ی معمار شرکت داده‌ شده‌اند و در بین پروژه‌های برگزیده‌ی همان سال بودند. علیرضا تغابنی، معمار برجستۀ این روزگار در این نوشته‌ها کوشیده است تا «با مراجعه به هر پروژه دنیای آن را بفهمد و بتواند مؤلفه‌های بیرونی و درونی تأثیرگذار در آن را بیرون بکشد. این که هر پروژه به کدام‌یک از آن مؤلفه‌ها بها داده و ثقل فکری خود را روی کدام‌یک انداخته است؟» این نوشته‌ها را علاوه بر این می‌شود به چشم الگویی برای نوشتن از معماری دید. در واقع پیشنهاد اصلی کتاب درست دیدن است. چیزی که ظاهرا در نقدهای معماری این سال‌های ایران دست‌کم گرفته شده است.

تغابنی خودش درباره این کتاب می‌گوید: «این مجموعه، متن‌هایی است که پس از داوری آن سال جایزه‌ی معمار، در طی این چند سال، جسته‌گریخته به آن‌ها برگشته‌ام تا کامل و روایتمندشان کنم. این جستارها سعی می‌کنند نحوه‌ای از خواندن آثار معماری معاصرمان را پیشنهاد دهند تا شاید بتوانیم، با استفاده از آن‌ها، درباره‌ی کارهای‌مان مکالمه کنیم.»

نام این مجموعه‌جستارها مماس با اثر است، بر مبنای این مفهوم که نقد نه تماما برآمده از اثر است و نه هرگز می‌تواند به‌کلی بر آن منطبق شود؛ بلکه نقد در این‌جا مثل مکالمه‌ای با اثر است و، در عین داشتن شخصیتی مستقل، برای لحظاتی به روی اثر مماس می‌شود.

علیرضا تغابنی معمار ایرانی و مقیم تهران است. او بناهای معاصر تهران مانند خانه شریفی‌ها و سدروس را طراحی کرده است. او عضو هیئت‌علمی مرکز معماری معاصر تهران است. تغابنی در سال ۱۳۵۶ در تهران به دنیا آمد. در سال ۱۳۷۴ در رشته معماری در گیلان و در دانشگاه گیلان تحصیل کرد. در سال ۲۰۰۲ مدرک کارشناسی‌ارشد معماری گرفت. او برای معماری مبتکرانه و تجربی خود شناخته شده است. در رشته معماری از دانشگاه آزاد تهران و در مرکز معماری معاصر تهران در دانشکده کار کرده است.