تاریخ سینما: از ابتدا تا 1970

خواندن تاریخ سینما برای فیلمسازان، منتقدان و شیفتگان سینما نه یک انتخاب، که ضرورت است. فقط از گذر نگاه به گذشته و دستاوردهای تاریخ این هنر است که می‌توان تمناها و خواست‌های آن را کشف کرد و گامی به جلو گذاشت. اگرنه عمده‌ی تلاش‌ها و تقلاها چیزی نیست جز تکرار تجربه‌های پیشین. امروزه که آثار سینمایی بیش از همیشه در دسترس است و می‌توان با یک کلیک به فیلم‌ها رسید، شاید طبقه‌بندی و سنجیدن نسبت‌های تاریخی فیلم‌ها اهمیتی دوچندان نیز پیدا کرده است. از این منظر کتاب‌های تاریخ سینما در حکم یک راهنمای مناسب برای درک هنر هفتم در مسیر تطور و تکاملش موضوعیت پیدا می‌کند. «تاریخ سینما»ی اریک رُد یکی از مهم‌ترینِ آن‌هاست. او در این کتاب مروری می‌کند بر تاریخ سینما از ابتدای ظهور آن تا سال ۱۹۷۰. او مسیرش را در پنج فصل «پیش از ۱۹۲۰»، «دهه ۱۹۲۰»، «دهه ۱۹۳۰»، «۱۹۴۰-۱۹۵۶» و «۱۹۵۶-۱۹۷۰» دسته‌‌بندی می‌کند. در هر بخش نیز به زیرشاخه‌هایی مثل «نئورئالیسم و جنگ سرد» می‌پردازد یا «موج نو» و «تاثیر جنبش آوانگارد فرانسه» و «وایمار و اسکاندیناوی». اما آن‌چه که باید به آن توجه داشت، اینکه او برخلاف بسیاری از همکارانش، رویکردی تحلیلی را در دستور کار قرار می‌دهد و به جست‌وجوی علت‌ها و معلول‌ها می‌رود. رُد اصلاً نگران این نیست که جنبه‌های تاریخی سینما را با جانب‌داری زیر ذره‌بین ببرد چون اساساً دیدی انتقادی به سینما و فیلم دارد.

رُد که سال‌ها منتقد سینما بود و در نشریه‌های مهمی مثل «سایت اند ساوند» و «آبزرور» نقد فیلم می‌نوشت، در دهه ۱۹۸۰ به روانکاوی روی آورد و این کتاب تنها اثر او درباره‌ی سینماست. او برخلاف یک تاریخ‌نویس، احاطه‌ای چندجانبه به حوزه‌هایی نظیر ادبیات یا فلسفه هم دارد. و این در نگاه و نمونه‌هایی که پیش می‌کشد آشکارا پیداست. این نگاه گسترده به ما نیز کمک می‌کند تا سینما را در پیوندی با صحنه‌ی عمومی هنر و فرهنگ درک کنیم و به نسبت ایده‌ها و فیگورها در آن بیشتر بیندیشیم. اگرچه کتاب از سال ۱۹۷۰ جلوتر نیامده و نیم‌قرن از تاریخ سینما را طبیعتاً پوشش نمی‌دهد، اما مدل‌ها و رویکردهایی که برای مواجهه با جریان‌ها و دوره‌های سینمایی پیشنهاد می‌دهد هنوز می‌تواند به کار بیاید.

در جایی از کتاب می‌خوانیم: «اگر تروفو همانند ژان‌-ژاک روسویی است که در آرزوی گوته شدن است، پس با اندک تسامحی می‌توان گفت دوست سابقش ژان-لوک گدار نیز همانند گوته‌ای است که ترجیح می‌داد روسو باشد. گدار هم شیفته‌ی مضمون آموزش است و در «آخر هفته» و «دانش شاد» نقل قول‌هایی از امیل روسو آورده. اما برخلاف تروفو، که پیامد شناخت را مبارزه‌ی بیهوده علیه فرسایش‌های زمان تصویر می‌کند، گدار به نظر می‌آید که شناخت را تکه‌پاره‌هایی از آموزش می‌داند که آسان به دست می‌آید و آسان خودنمایی می‌کند.»