اسطوره زندگی زردشت

آن‌چه از زندگی و زمانه‌ی زردشت، پیامبر ایران باستان، به ما رسیده بسیار ناقص و متناقض است. از آن‌جا که او در زمانه‌ای می‌زیسته که نه خط بوده و نه کتابت، طبیعی است که احوال و سرگذشت او تنها از طریق پیروانش سینه به سینه و سپس از طریق افسانه‌هایی شفاهی به گوش مورخان رسیده و مکتوب شده باشد. چنان که حتی در مورد زمان تولدش اختلاف نظرهای فراوانی در کار است: در بازه‌ای به گستره‌ی ۶۰۰ تا ۱۸۰۰ پیش از میلاد مسیح و گاه از این نیز فراتر. بر سر مکان تولد او نیز نظرهای ضد و نقیض بسیار است. بنابر روایات کتاب‌های دینی، زردشت در زمان نزاع اهورامزدا و اهریمن پا به گیتی نهاده است، هرچند از ابتدا در جهان مینویی، که از هرگونه شر بری بوده، حضور داشته. زردشت در زمانی متولد شده که کار جهان گرفتار دیوها و اهریمنان بوده است. از سویی در هنگام تولد او اهریمنان دست به نیرنگ‌های فراوان زده‌اند. از آن‌سو مکتوب شده است که زردشت در غاری به قتل رسیده. پس می‌توان حدس زد که هرگز اطلاعات دقیقی از زندگی زردشت به دست نخواهد آمد. با این‌همه می‌توان با مطالعه‌ی متون باستانی از چندوچون بخش‌هایی از زندگی این شخصیت افسانه‌ای باخبر شد.

ژاله آموزگار و احمد تفضلی، که عمری را درباره‌ی ادیان، اساطیر و افسانه‌های ایران باستان به پژوهش پرداخته‌اند، در کتاب اسطوره‌ی زندگی زردشت، با بهره‌گیری از منابع تاریخی، دینی و ادبی پیش و پس از اسلام، و آرای دانشمندان صاحب‌نظر در مورد ایران باستان، سعی در شناساندن خطوط کلی چهره‌ی زردشت داشته‌اند. ایشان علاوه‌بر کنار هم گذاشتن آرای مختلف در منابع گوناگون با سنجش روایات مختلف نظرات موثق‌تر را برگزیده‌اند. در پاره‌ی اول کتاب، از زمان، زیستگاه و حوادث زندگی زردشت بحث شده است. برای تعیین تاریخ زندگی او نیز دو روش عمده به کار رفته است: در روش اول، به ارقام و اعدادی استناد می‌شود که درباره‌ی زندگانی زردشت در کتاب‌های پهلوی و عربی و منابع یونانی آمده است. اما در روش دوم، بر اساس معیارهای زبانی و قراین تاریخی نتیجه‌گیری می‌شود. مثلاً به اعتبار گفته‌ی مری بویس، فقط از روی اوستا می‌توان زمان زردشت را حدس زد. اما در ادامه‌ی کتاب، تصحیح و ترجمه‌ی متن‌های پهلوی مربوط به زردشت آمده است که نه‌تنها منبع اساسی برای شناخت یک پیامبر، بلکه همه‌ی کسانی است که به نوعی به او دل‌بستگی داشته‌اند.