بادهای افسون

علوم غریبه همواره تأثیری شگرف بر پیکره‌ی تمدن‌ها داشته و معمولاً گرایشی مرموز، برخی را به ‌سوی این شاخه‌ی ‌ممنوع اما در عین حال جذاب سوق داده است. پدیده‌های فراطبیعی و اسرارآمیز که هر کدام در فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلفی به اشکال متنوع آن ظاهر شده‌اند. در اهمیت این دانش همین بس که می‌توان در آیینه‌ی آن تاریخ باورهای بشر را مرور کرد و تاثیر آن را در آداب و رسوم دوره‌های متفاوت بررسی کرد. کتاب «بادهای افسون» با عنوان فرعی مقدمه‌ای بر شناخت علوم غریبه در ایران، از معدود تلاش‌هایی است که درباره‌ی تاریخچه، گرایش‌ها، آبشخورهای فکری و کتب این علوم انجام شده است. این کتاب به زعم نویسنده‌اش «کوششی است برای شناسایی متونی که بخش مهم ناخودآگاه تاریخی ایرانیان را تشکیل می‌دهد». در میان این بادها با مفاهیمی چون طلسم و جادو و سِحر و البته کیمیاگری سر و کار داریم و با اندیشمندانی نامدار که فعالیت‌هایی پنهان و پیدا در این حوزه انجام داده‌اند آشنا می‌شویم؛ از شیخ‌بهایی و رازی تا ابن عربی و سهروردی.

پرویز براتی نویسنده‌ی کتاب در گفت‌وگویی آغاز ماجرای خود با این‌گونه متون را چنین روایت می‌کند: «روزی در جمعه بازار کتاب اصفهان، به نسخه‌ای از اسرار قاسمی برخوردم. به رغم بی‌پولی، آن را خریدم. از کتاب خوشم آمد؛ نه بابت اجرای موبه‌موی دستورات آن بلکه به خاطر فضای نوشتاری‌اش. بعد از آن شروع به جمع‌آوری این‌گونه کتاب‌ها کردم.» او با جست‌وجو و گردآوری در میان مجموعه‌ای از کتاب‌های سنگی، خطی، عامه‌پسند، آثار نایاب و اُفستِ کمیاب در رابطه با علوم غریبه و مطالعه و بررسی آن، در پی واکاوی نسبت میان واقعیت و خیال و امور فراطبیعی بوده‌.  براتی با پژوهشی ده‌ساله و پرسه زدن میان متون تاریخی، ادبی و فلسفی، رد امور غریب را پی گرفته و ماحصل کارش حالا کتابی است جامع و روش‌مند که می‌کوشد تا با نگاهی بی‌طرفانه، تئوریک و در عین حال دیرینه‌شناسانه به معرفی و تحلیل این متون بپردازد. او همچنین بخش‌های پایانی اثرش را به بررسی جایگاه علوم غریبه در غرب اختصاص داده است. چرا که معتقد است پرداختن به سیر علوم غریبه در ایران بدون نیم‌نگاهی به جایگاه این علوم در غرب، چندان منطقی نیست. او حتی فصلی از کتاب را به «جادو» اختصاص داده، با اینکه جادو در ادیان آسمانی و دین اسلام امری مذموم و ناپسندیده شمرده شده است، اما محقق ناگزیر است که بدان بپردازد.