دیوان دیو: فرهنگ دیوان، پریان، جنیان، شیطان‌ها، غول‌ها و اژدهایان

شر چیست؟ خاستگاه آن کجاست؟ و شرور کیست؟ این‌ها سوالاتی است که همواره بشر با آن دست به گریبان بوده. «دیوان دیو» همان کتابی است که جرأت کرده تا برای پاسخ به این پرسش‌ها در تاریکی‌ شیرجه بزند و به دنیای ممنوعه‌، پیچیده و اسرارآمیزِ شیاطین، دیوها، غول‌ها، اجنه، پریان و اژدهایان پا بگذارد. دنیایی سراسر شگفتی که همیشه چیزهایی برای غافلگیری در آستین دارد. با این‌حال، «دیوان دیو» پیش از هرچیز یک فرهنگ یا دانشنامه‌ی کوچک است. دانشنامه‌ای که به زیانکاران می‌پردازد؛ یعنی تمام موجوداتی که به هر ترتیب با اهریمن و ابلیس همدست‌اند.

«دیوان دیو» در ساختار کلی‌اش با مقدمه‌ای از معرفی منابع مورد استفاده‌اش آغاز می‌شود. نویسنده در این بخش همه‌ی منابع مورد بهره‌اش را در دسته‌های «متون زرتشتی»، «متون مانوی»، «متون حماسی» و «متون تاریخی-عجایب‌نامه‌ای دوران اسلامی» طبقه‌بندی کرده. اما از مهم‌ترین امتیازهای کتاب «دیوان دیو» بی‌تردید اتکای آن بر منابع دست اول است. نویسنده برای معرفی هریک از این دیوها مستقیماً با متن کتاب اوستا، قرآن، الحیوانِ جاحظ، و دیگر متون اصلی دوران باستانی ایرانی و عربی درگیر شده است. او تنها به دانشنامه‌های انگلیسی، فارسی یا زبان‌های دیگر اکتفا نکرده.

در هر مدخل از کتاب، پس از معرفی دیو مورد نظر و ارائه‌ی اطلاعات ریشه‌شناسی آن (این‌که چیست و از کجا آمده و چه‌کار کرده) خلاصه‌ای از داستان یا ماجرای متعلق به آن آورده شده است. برخی از این مدخل‌ها نیز با ضمیمه‌ای از آرای صاحب‌نظران برجسته‌ی این حوزه همراه شده. همچنین کتاب حاشیه‌ها و پانویس‌های مفصلی دارد که برای مخاطب خاص نوشته شده و عمدتاً پژوهشگران ادبیات و اسطوره را خطاب قرار می‌دهد. و یکی از بخش‌های خواندنی کتاب نیز بی‌شک در پایان آن است. وقتی که اطلاعاتی درباره‌ی هماوردان این غول‌ها ارائه شده است: ایزدان، فرشتگان و پهلوانان بزرگی که در جبهه‌ی خیر ایستاده‌، با این دیوها به نبرد برخاسته‌ و آن‌ها را شکست داده‌اند. کتاب «دیوان دیو» اثری جامع است که اطلاعات حدود ۶۰۰ دیو را با خواننده‌اش در میان می‌گذارد.