پرسش‌هایی درباره‌ی قانون طبیعت

جان لاک از اولین اندیشمندان دوره‌ی مدرن بود که بین قوانین طبیعی و قوانین قراردادی تمایز قائل شد. به زعم او انسان در طبیعت پیش از آن که وارد جامعه‌ی متمدن شود، تحت حاکمیت قانون طبیعت قرار دارد. قانون طبیعت حکم می‌کند که هرکس مکلف است تا از جان و مال و آزادی‌اش محافظت کند، و درعین‌حال این حق را ندارد که به جان و مال و آزادی دیگری تجاوز کند. با این مقدمه است که او با طرح پرسش‌هایی بنیادین درباره‌ی وضعیت طبیعی انسان، حقوق طبیعی و ماهیت حکومت، در کتاب «پرسش‌هایی درباره‌ی قانون طبیعت» به کاوش در ریشه‌های فلسفی دولت و جامعه پرداخته است...

لاک با استفاده از روش پرسش و پاسخ، به بررسی شرایطی می‌پردازد که در آن انسان‌ها بدون حکومت مرکزی و در وضعیت طبیعی زندگی می‌کنند. او معتقد است که در این حالت، انسان‌ها دارای حقوق طبیعی ذاتی از جمله حق حیات، آزادی و مالکیت هستند. این حقوق، نه از سوی دولت یا جامعه، بلکه از طبیعت انسان نشأت می‌گیرند. او سپس به بررسی دلایل شکل‌گیری حکومت و قرارداد اجتماعی می‌پردازد و معتقد است که انسان‌ها برای حفظ حقوق طبیعی خود و ایجاد نظم و امنیت، به صورت داوطلبانه به تشکیل حکومت و واگذاری بخشی از آزادی‌های خود به دولت رضایت می‌دهند. اما با این‌همه، او تأکید می‌کند که قدرت حکومت محدود است و نمی‌تواند به حقوق طبیعی افراد تجاوز کند.

در عین حال، لاک دریافته بود که تجربه‌های تاریخی نشان می‌دهند بسیاری از قوانینی که طبیعی پنداشته می‌شدند در میان قوم‌ها و فرهنگ‌های گوناگون از یکدیگر متفاوت بوده‌اند. پس خاستگاه قوانین کجاست؟ آیا خرد تنها می‌تواند بر این قوانین روشنی افکند؟ حقوق طبیعی انسان را چگونه می‌توان تبیین کرد؟ اگر بنیاد شناخت آدمیان، چنان که لاک می‌گوید تجربه‌ی حسی است و بنابراین اگر ممکن نیست چنان که پیشینیان می‌گفتند خداوند این قوانین را به‌مثابه‌ی ایده‌های فطری در جان ما نهاده باشد یا از طریق سنت به ما رسیده باشد، پس خاستگاه آن کجاست؟ لاک در این رساله بیش از آن که بگوید قانون طبیعت چیست، با رهیافتی تجربه گرایانه به نقد انگاره‌های گوناگون این قانون می‌پردازد.