در مسیر ماتریالیسم تاریخی

آیا از خود پرسیده‌اید که چرا مارکسیسم، این اندیشه‌ی انقلابی و امیدبخش، نتوانست به آرمان‌های اولیه‌اش دست یابد و در پیچ و خم تاریخ، از مسیر اصلی‌اش منحرف شد؟ پری اندرسون، فیلسوف و نظریه‌پرداز سرشناس انگلیسی، در این کتاب به دنبال پاسخ همین پرسش است. او ابتدا ریشه‌های جدایی مارکسیسم از جنبش‌های مردمی و گسست آن از ابعاد عملی‌اش را بررسی می‌کند، سپس با واکاوی تأثیر فرهنگ بورژوایی بر مارکسیسم، نشان می‌دهد که چگونه این اندیشه، از مسیر انقلابی خود منحرف شده است. این کتاب که بر اساس چندین سخنرانی دانشگاهی نوشته شده، در حقیقت فرصت‌ها و دگرگونی‌های مارکسیسم را در مواجهه با جریان‌های ساختارگرایی و پساساختارگرایی ارائه می‌دهد؛ جریان‌هایی که مدعی بودند ضعف مارکسیسم غربی را دریافته‌اند. اندرسن سرانجام آرای هابرماسِ متأخر را بررسی می‌کند تا در مؤخره‌ی کتاب بتواند به رابطه‌ی مارکسیسم و سوسیالیسم از نو بیندیشد: ماهیت رابطه‌ی مارکسیسم به عنوان یک نظریه و سوسیالیسم به عنوان یک هدف چیست؟ همچنین پنج مقاله‌ی مهم در شناخت بحران مارکسیسم غربی نیز به ترجمه‌ی فارسی کتاب ضمیمه شده است.

اندرسون ده سال پس از انتشار مارکسیسم غربی دست به نگارش کتاب در مسیر ماتریالیسم تاریخی زد تا هم نکاتی جدید به آن رساله بیفزاید و هم مسائل گذشته را حل کند و اینگونه شرحی نو و بدیع از فلسفه معاصر ارائه دهد.

در بخشی از کتاب «در مسیر ماتریالیسم تاریخی» می‌خوانید: «اساساً وجه ممیزه‌ی نقدی که ماتریالیسم تاریخی ارائه می‌کند این است که به شکلی جدایی‌ناپذیر و مداوم شامل خودانتقادی می‌شود. به بیان دیگر، مارکسیسم نظریه‌ای درباب تاریخ است که توأمان مدعی ارائه‌ی تاریخی درباره‌ی خود نظریه نیز هست. نوعی مارکسیسمِ مارکسیسم از همان آغاز در منشور این سنت حک شده بود، یعنی از زمانی که مارکس و انگلس شرایط اکتشافات فکری خود را همچون ظهور تناقضات طبقاتی تعیین‌کننده‌ی خود جامعه‌ی سرمایه‌داری تعریف کردند و اهداف سیاسی‌شان را نه صرفاً معطوف به "یک وضع ایده‌آل امور"، بلکه معطوف به "حرکت واقعی چیزها" دانستند. این برداشت عاری از هر نوع اثباتی‌گریِ خوش‌خیالانه بود – تو گویی زین‌‌پس حقیقت را، زمان و هستی را، صیرورت ضمانت می‌کند، آموزه‌های آنان نیز به صرف غوطه‌ور بودن در تغییر از خطا مصون‌اند.»