مارکی شرور

 مارکی دو ساد از معدود نویسندگانی بود که به مدرنیسم بسیار بدگمان بود. اگرچه دل در گرو جهان گذشته نداشت اما عقل‌گرایی و علم‌باوری و بی‌خدایی مدرنیسم را نیز جعلی می‌دانست. به همین خاطر بود که مدت درازی زمان برد تا لعنت و بدنامی‌اش فروکش کند و اندیشمندان نیمه‌ی نخست قرن بیستم میلادی دوباره از نو کشفش کنند. متفکرانی چون ژرژ باتای و موریس بلانشو؛ و پس از آن‌ها کسانی چون کامو، دوبووار، دلوز و گتاری و فوکو. کلوسوفسکی اما از نخستین فلاسفه‌‌ی پساجنگ بود که پرسش جدی گرفتن عقل ساد را مطرح کرد، و عملاً راه را برای مطالعه‌‌ی اندیشه‌ی سادی در سال‌های پس از خود باز کرد. او در کنار ساد، بسیاری از فرانسویان را با نیچه، هایدگر، کافکا و بنیامین نیز آشنا کرد و از همین رو تأثیری عمیق بر سنت فلسفی و ادبی فرانسه گذاشت. در حقیقت با انتشار کتاب «همسایه‌ام ساد»  و «نیچه و بازگشت جاودان» به دو اندیشمند مورد علاقه‌اش ادای دین کرد و مسبب خوانش‌های نو از این دو متفکر شد. وجه اشتراک ساد و نیچه شاید بدبینی ژرف‌شان به مدرنیسم و بازبینی اخلاق بود. ساد البته متهم به بی‌اخلاقی بود و دوران قبل و بعد از انقلاب فرانسه را در زندان سپری کرد.

کتاب مارکی شرور از دو مقاله‌ی ساد، یا فیلسوف‌شرور، و یک فلسفه‌ی تخریبگر شکل گرفته است. به‌زعم کلوسوفسکی خدا، اخلاق و هستی در متن و اساس آثار ساد است و او به هیچ‌روی در طلب شر نبود، بلکه با تصویر آرزوها و تمایلات نیک بشر در سرخوشی مبهم عقل‌باوری خیر و عقل دیگری را ابداع کرد که محصول سرپیچی از وضعیت متداول و عناد با آرمان‌های توخالی بود. تصویر انحراف در روشی معقول هنر ساد است و او این‌گونه نشان می‌دهد که خیر و شر نه وضعیتی طبیعی بلکه محصول گونه‌ای از اخلاق‌باوری است، در صورتی که در طبیعت موارد فراوانی یافت می‌شود که با هیچ‌کدام از ایده‌های بشر قابل توضیح نیست و تنها راه عقلانی کردن‌شان درک ساختار طبیعی‌شان است. تحلیل‌های او بر آثار ساد چنان دقیق و روشن بود که منبع الهام متفکر مهمی همچون فوکو شد. کلوسوفسکی بیشتر از سی سال از عمرش را صرف شناخت و درک نگاه ساد کرد. حاصل آن چندین مقاله بود که آن‌ها را در کتاب مهمی به نام «همسایه‌ام ساد» منتشر کرده.