غرب چگونه حاکم شد؟ / خاستگاه‌های ژئوپولتیک سرمایه‌داری

سرمایه‌داری از کی و کجا شروع شد؟ این سؤالی است که بسیاری از محققان تاریخ اقتصاد، جامعه‌شناسی و اقتصاد سیاسی را بیش از یک قرن به خود مشغول کرده. یا شاید هم بشود این سؤال را به طریق دیگری مطرح کرد: «چه‌چیزی سلطه‌ی غرب را طی قرون متمادی بر جهانی به پهنای آسمان‌ها و آب‌ها و سراسرِ سیاره‌ی زمین محقق کرده است؟» می‌دانیم که عمده‌ی گزارش‌های تاریخی جریان اصلی، توسعه‌ی سرمایه‌داری را فرآیندی اساساً اروپایی توصیف می‌کنند. نظامی که در کارخانه‌های انگلستان یا زیر گیوتین‌های انقلاب فرانسه متولد شد. اما از سویی نیز روایت دیگری وجود دارد که کمتر کسی آن را شنیده. روایتی که آنیه‌واس و نیشانجی اوغلو در کتابشان بر آن دست گذاشته‌اند. از این منظر، «غرب چگونه حاکم شد؟» روایتی بینارشته‌ای و بین‌المللی از خاستگاه سرمایه‌داری است که این نظم را از منظر ژئوپولیتیکی می‌کاود و استدلال می‌کند که برخلاف تصورِ غالب، نباید خاستگاه آن را به‌عنوان توسعه‌ای محدود به جغرافیا و فرهنگ اروپا درک کرد. چرا که سرمایه‌داری نتیجه‌ی مجموعه‌ی وسیع‌تری از فرآیندهای جهانی است که جوامع غیراروپایی نقش تعیین‌کننده‌ای در آن داشته‌اند. نویسندگان از طریق طرحی از تاریخ‌های ناهموار گسترش مغولستان، اکتشافات دنیای جدید، رقابت عثمانی و هابسبورگ، توسعه‌ی مستعمرات آسیایی و انقلاب‌های بورژوایی، شرحی از چگونگی گرد هم آمدن این رویدادها و فرآیندهای متنوع برای تولید سرمایه‌داری ارائه می‌دهند.

کتاب که در هشت فصل تنظیم شده، سفرش را با تحلیل اشیاء مختلف در تابلوی سفیران هانس هلباین آغاز می‌کند تا «خصلت مشخص ژئوپلیتیکی خاستگاه سرمایه‌داری» را نشان دهد. فصل اول به بررسی ادبیات موجود در مورد توسعه‌ی سرمایه‌داری می‌پردازد که به ویژه بر رویکردهای مارکسیستی سیاسی، پسااستعماری و سیستم‌های جهانی تمرکز دارد. و فصل دوم تئوری توسعه‌ی ناهموار و ترکیبی لئون تروتسکی را به عنوان راهی برای غلبه بر اروپامداری درک شده از این رویکردها معرفی می‌کند. این کتاب شاید بتواند خواننده‌اش را متقاعد کند که سرمایه‌داری قرن‌ها قبل از آن‌چه تصور می‌‎شود در سراسر جهان در زمان‌های مختلف و در ابعاد مختلف وجود داشته است. کتابی که در سال ۲۰۱۷ برنده‌ی جایزه‌ی بهترین کتاب در زمینه‌ی جامعه‌شناسی سیاسی بین‌المللی شده است.