سپیده‌دمان همه‌چیز: تاریخ جدید نوع بشر

خاستگاه جوامع بشری کجاست؟ خاستگاه نابرابری کجاست؟ آیا چنان که روسو می‌گفت این ابداع کشاورزی است که راه را برای مالکیت خصوصی باز کرد و به نابرابری‌های اجتماعی ختم شد؟ خاستگاه دولت چطور؟ وقتی که گفت انسان در سرشت خود ستیزه‌جوست و ترسِ مرگ به دولت‌ها سر و شکل داد؟ به‌راستی، انسان مدرن از کی و کجا سر بر آورده است؟ مارکس می‌گوید «رادیکال بودن یعنی به ریشه‌ی چیزها رسیدن و این ریشه در مورد انسان چیزی نیست جز خود انسان.» اگر همین نقل قول را مبنا قرار دهیم، کتاب «سپیده‌دمان همه‌چیز» نوشته‌ی گریبر و ونگرو (یک انسان‌شناس و باستان‌شناس) به‌شکل مضاعفی رادیکال است. چون از یک‌سو به ریشه‌های انسان و تاریخ انسانی می‌پردازد و در پی یافتن خصلت‌های بنیادین و فسخ‌ناپذیر جوامع بشری است؛ و از سوی دیگر، در پرداختن به روایت‌های رایج و همه‌پسندِ این حوزه، هرگز از سویه‌ی نقادانه‌ و رادیکالش عقب نمی‌کشد.

دیوید گریبر و دیوید ونگرو، با به چالش کشیدن پیش‌فرض‌های ما در مورد نحوه‌ی عمل و چگونگی سازماندهی جوامع نخستین توضیح می‌دهند که نه نابرابری بهای تمدن است و نه دولت تقدیر بشر. آن‌ها به ما نشان می‌دهند که چگونه روایت‌های متعارف تاریخ بشر بر پایه رویکردهای ایدئولوژیک، این تاریخ را از مهم‌ترین و ریشه‌ای‌ترین عنصر آن یعنی خود بشر و آزادی او تهی کرده‌اند.

این کتاب به ما می‌آموزد مهم این نیست که از چه مقطعی به بعد در تاریخ بشر پدیده‌های شومی مثل جنگ و نابرابری اجتماعی ظهور کردند، بلکه مهم‌تر از آن این است که از چه دوره‌ای به بعد ما فراموش کردیم که می‌توانیم آرایش‌های اجتماعی بسیار متنوع‌تری انتخاب کنیم و آگاهانه بر پایه‌ی آزادی‌هایمان، مثل آزادی جابه‌جایی، آزادی نافرمانی از دستورات یا آزادی تغییرات سامان اجتماعی به این آرایش‌های متنوع تحقق ببخشیم. روایتی که در این کتاب می‌خوانیم روایتی است رادیکال از همه‌چیز، از هر آن‌چه انسانی است و هر آن‌چه از انسان زدودنی نیست، روایتی از آزادی‌های بنیادین انسان که شاکله‌ی اصلی تمامی جوامع انسانی بوده و با این‌همه، همواره پس‌ پشت دیوار ضخیم پیش‌فرض‌های فرگشت‌باور، اروپامحور و دولت‌محورِ روایت‌های رایج از تاریخ بشر پنهان مانده.