مارکس در واپسین سال‌ها (1883 - 1881): زندگی‌نامه‌ی فکری

اگر به نظرسنجی‌ها رجوع کنید، او را اثرگذارترین فیلسوف تاریخ بشر اعلام می‌کنند. نخستین کسی که مصداق تاریخی‌ مشهور به سرمایه‌داری را شناسایی کرد، نشان داد  چگونه شکل گرفته، با چه قوانیتی عمل می‌کند، و چگونه ممکن است به پایان برسد. فیلسوفی که با همه‌ی حدس و گمانه‌ها هرگز از اهمیتش کم نشد و حتی پس از وقوع بحران سرمایه‌داری در سال ۲۰۰۸، دوباره بیش از پیش در مرکز توجهات قرار گرفت تا ایده‌هایش موضوع واکاوی، شرح و بسط و مباحثه قرار بگیرد. اما ما از زندگی مارکس چه می‌دانیم؟ یا به تعبیر دقیق‌تر زندگی‌‌‌نامه‌ای که بتواند شمایلی از ایده‌ها و اندیشه‌ی او را ترسیم کند، چگونه زندگی‌نامه‌ای خواهد بود؟

کتاب «مارکس در واپسین سال‌ها» مروری است بر سه سال آخر زندگی کارل مارکس. مارچلو موستو (که به تعبیر اتین بالیبار، بزرگترین خبره‌ی زندگی مارکس لقب گرفته) با بررسی نوشته‌های سال‌های پایانی این فیلسوف نشان می‌دهد برخلاف برخی افسانه‌ها او نه تنها به‌هیچ‌وجه کنجکاوی فکری‌اش را کنار نگذاشته بوده بلکه در این سال‌ها به مطالعات عمیقی درباره‌ی یافته‌های تازه در انسان‌شناسی، شکل‌های اشتراکی مالکیت در جوامع پیشاسرمایه‌داری، تحولات روسیه در پی امحای سرف‌داری و زایش دولت مدرن پرداخته و همچون تمام طول عمرش در حال پیگیری رویداد‌های مهم سیاست بین‌المللی و حمایت از جنبش‌های رهایی‌بخش بود.

این سال‌هال از زندگی مارکس را شاید بتوان به تعبیری خصلت‌نماترین و صمیمی‌ترین دوران زندگی او نیز برشمرد. دوره‌ای که او شکنندگی‌اش را در زندگی پنهان نمی‌کرد اما در عین حال به مبارزه‌اش نیز ادامه می‌داد. از شک و تردید طفره نمی‌رفت و بی‌پرده و عریان با آن روبرو می‌شد. و به جای پناه بردن به قطعیت نظرات خود و استقبال از ستایش نسنجیده‌ی نخستین مارکسیست‌ها، پیش بردن سریع پژوهش‌اش را برگزیده بود.» مارچلو موستو، استاد نظریه‌ی جامعه‌شناسی در دانشگاه یورک، در تورنتوی کاناداست. او به عنوان نویسنده‌ای شناخته می‌شود که در دهه‌ی گذشته سهم قابل توجهی در احیای مطالعات مارکس داشته است.