ملت‌ها و ناسیونالیسم پس از 1780 / برنامه، افسانه، واقعیت

کتاب «ملت‌ها و ناسیونالیسم پس از ۱۷۸۰» چنان‌که از نامش نیز برمی‌آید کاوشی است در مورد نقش در حال تغییر و تکامل ملت‌ها و ناسیونالیسم در تاریخ مدرن، به ویژه در اروپا. هابسبام نشان می‌دهد که چگونه در طول دو قرن گذشته، ابتدا در قرن 19 ملت‌ها و ناسیونالیسم از «برنامه» به «افسانه» و سپس در نیمه‌ی اول قرن بیستم به یک «واقعیت» کلاسیک در اروپا بدل شده‌ است. و از آن زمان تا کنون، رشد نیروهای جهانی چندملیتی، افول نسبی «دولت-ملت» را به همراه داشته. کتاب هابسبام از جمله آثاری‌ست که می‌تواند همه‌ی انگاره‌های پیشینی پیرامون شکل‌گیری دولت-ملت‌ها، ملی‌گرایی‌ها، جنبش‌های فاشیستی و... را در ذهن خوانندگانش زیر و رو کند.  

او استدلال می کند که مفهوم «ملت» پدیده‌ای نسبتاً جدید و عمدتاً محصول قرن نوزده است. و نه یک موجود طبیعی یا باستانی، بلکه یک ساختار اجتماعی و سیاسی است. هابسبام همچنین از مفهوم رمانتیک ملت به عنوان جامعه‌ای ارگانیک و جاودانه با خون، خاک و روح مشترک انتقاد می‌کند. اما ضمن رویکردی انتقادی‌اش، به قدرت عظیم ناسیونالیسم به مثابه‌ی یک نیروی سیاسی و اجتماعی در دنیای مدرن نیز اذعان دارد. نیروی محرکه‌ای که در انقلاب‌ها، جنگ‌ها و تشکیل دولت‌های مدرن دخیل بوده است. کتاب هابسبام به ریشه‌های مفهوم ملت می‌پردازد و از ابتدایی‌ترین جوامع در فرم‌های قومی و قبیله‌ای تا جوامع بزرگ پس از عصر انقلاب‌ها با نظرگاهی جامع و کامل به نهادهای سیاسی و حکمرانی‌های مختلف‌شان بررسی می‌کند. این کتاب در شش فصل زیر عناوین ملت، پدیدهای نوین: از انقلاب تا لیبرالیسم، ناسیونالیسم مردمی آغازین، دورنمای حکومت، دگردیسی ناسیونالیسم، ۱۸۷۰-۱۹۱۸، اوج ناسیونالیسم، ۱۹۵۰ – ۱۹۱۸ و ناسیونالیسم در اواخر سده‌ی بیستم منتشر شده است.