اعتراف‌باز

ادبیات اعترافی همواره یکی از جذاب‌ترین و وسوسه‌برانگیزترین گونه‎ها در نظر خوانندگان مشتاق ادبیات بوده؛ جایی که صمیمت و خودافشاگری نویسنده او را در پیشگاه مخاطبش به سوژه‌ای بی‌دفاع بدل می‌کند تا ناگفتنی‌ترین و مخفی‌ترین رازهایش آشکار شود! اما واقعاً چه کسی می‌‌خواهد در عصری که همه‌ پشت نقاب‌هایشان پنهان شده‌اند، از رازهای مگوی خود پرده بردارد و خلع سلاح شود؟ «اعتراف‌باز» شهلا زرلکی یکی از پاسخ‌ها به این سوال است. کتابی که حتی از سطر آغازینش نیز می‌توان میل نویسنده‌اش را برای فاش کردن خود دریافت: «اعتراف مي‌كنم من يك اعتراف‌بازم! يعني دلم مي‌خواهد با كلمه‌‎‌ی اعتراف بازي كنم.» اما نوشته‌ی او اگرچه با لحنی اعتراف‌گونه آغاز می‌شود، خیلی زود از مرز یک روایت معمول شخصی فراتر می‌رود و به تجربه‌ای عمومی بدل می‌شود؛ جایی که نویسنده نه‌تنها از خودش، بلکه از ما، از زن بودن، از جامعه، از قدرت، از سکوت، و از نوشتن به‌مثابه‌ی کنش رهایی‌بخش سخن به میان می‌آورد.

زرلکی ملاحظات فرهنگی و اجتماعی را کنار می‌گذارد و درون فرهنگی که معمولاً به پرده‌پوشی و کنایه و انواع تابوها و خط قرمزهای دیگر شهره است، بی‌پرده و جسور از تجربه‌های روزمره، شخصی و خانوادگی‌اش می‌گوید. اما در عین حال که روایت می‌کند از نقطه‌نظر یک تحلیلگر نظری نیز به زندگی خود چشم می‌دوزد؛ یک پژوهشگر فمینیست با زبانی کاملاً زنانه که از دل خاطرات و اعترافات شخصی‌اش، نوعی خودزندگی‌نامه‌ی انتقادی بیرون می‌کشد. طنز تلخ او، که گاه به خشونت پنهان در تربیت نسل‌ها اشاره دارد، همواره خواننده را میان خنده و افسوس معلق نگه می‌دارد.

اعتراف‌باز در 18 فصل، بیرون از نظم زمانی و مکانی مرسوم، خرده‌روایت‌هایی را به‌هم می‌پیوندد که از دل احوالات شخصی نویسنده‌اش بیرون آمده‌اند. ایده‌ی مرکزی کتاب، کنکاش در لایه‌های پنهان هویت، تربیت و زخم‌های کودکی است. زرلکی با تمرکز و تاکید بر تم‌هایی چون اصالت خانوادگی، تأثیر نهادهای تربیتی مثل خانواده و مدرسه، و نیز خرافه‌های دینی، نقدی تیزبینانه به شیوه‌های تربیت فرزندان و نظام‌های آموزشی نسل جنگ‌زده‌ی ایران ارائه می‌دهد.